Hoe kunnen we zorgen dat in Amsterdam iedereen mee kan doen? Wat voor veranderingen zijn daarvoor nodig en hoe kunnen we daar zelf als vrijwilliger aan bijdragen?
In deze masterclass gaat trainer Renate Schepen in gesprek met Natascha Hagenbeek, gaan we in gesprek met elkaar en krijgen we tips om zelf onze handen uit de mouwen te steken.
Over de master Natascha Hagenbeek
Natascha Hagenbeek is een Nederlands-Indische kunstenaar die projecten en tentoonstellingen ontwikkelt in reactie op maatschappelijke
ontwikkelingen. Ze zet zich in voor kunst die niet alleen reflecteert op de samenleving, maar ook actief bijdraagt aan positieve verandering. Ze is initiator van kunst- en stadslandbouwproject I can change the world with my own hands en tijdschrift Heel de stad, heel de Aarde waarin intitiatieven op het gebied van gemeenschappelijke organisaties en ontwikkelingen (commons) gebundeld zijn.
Nu: leren van ons koloniale verleden
Natascha ziet wat er nodig is en creëert vervolgens een initiatief om daar mee aan de gang te gaan. Vaak is ze een pionier en vraagt het de nodige doorzettingskracht om haar projecten te realiseren. In december 2024 zijn er twee projecten die zij geïnitieerd heeft. Voor het Sandberg Instituut (master van de Rietveld academie) bouwt ze samen met studenten aan Lumbung Practise, gebaseerd op de traditionele Indonesische rijstschuur en de indonesische practise van commons Rijst mag geen handelswaar zijn. Alles wat er geoogst wordt wordt verdeeld in schuren.
In KIT, het voormalig koloniaal instituut is de expositie MAY WE EVOLVE. In de tentoonstelling MAY WE EVOLVE. Hierin verweeft Natascha het koloniale erfgoed in het KIT met een indringende visuele vertelling over ons koloniale verleden in Indonesië. De tentoonstelling laat verder zien hoe commons een alternatief kunnen bieden voor destructieve systemen zoals het kolonialisme. Voor deze expo deed ze onderzoek in Indonesie naar het koloniale verleden en vraagt ze zich af wat we hiervan kunnen leren voor het heden. Commons stellen een andere economie gebaseerd op het regeneratieve. Onderdeel van de expositie is Het houtkabinet, een bibliotheek als erfgoed met tropische houtmonsters. Het toont hoe bomen handelswaar waren. Het was extractief, gericht op nemen ipv op wederkerigheid.
In de commons gaat het juist om gezamenlijkheid. Je neemt iets van de natuur en denkt er over na wat je terug geeft.
Lokale pionier
In 2009 hielp Natascha bij het creëren van commons en een plek voor deze wederkerige relatie met de natuur in haar eigen buurt in Bos en Lommer. Achter haar huis was een troosteloos stukje stad met een speeltuin. Ze had het gevoel dat gemeenschapstuinen een belangrijke rol te spelen (iets wat nu, 15 jaar later wijdverbreid is in Amsterdam). Het commerciële voedselsysteem is extractief. De grond wordt uitgeput en het gaat alleen maar om gelde verdienen. De gemeente vroeg naar buurtinitiatieven en zij had het idee van de tuin met een winkel waar je groente kan kopen.
Het vergde veel pionierswerk. Hoe werkte je samen met de bewoners? Daarvoor sprak ze een gebiedsmakelaar en had ze gesprekken met bewoners. Ze deed dit project I can chance the world with my two hands tot 2019. Mensen die geïnspireerd zijn kunnen ook zelf iets doen, bijvoorbeeld door afval voor compost te verzamelen. Er zijn in Amsterdam 26 locaties waar mensen hun afval kunnen inleveren
Van lokaal naar systeem en van alleen naar samen
Het project heeft ook systemisch dingen veranderd. Kleine dingen maken de grote verandering. Als kunstenaar maakte ze zichtbaar welke trends er zijn en welke veranderingen er mogelijk zijn. Dat deed ze al vroeger als trendscout bij Levi’s. Pas nu is het tuinproject een common. Om een visie in de wereld te zetten nam zij het voortouw. Als je voorloop is het niet altijd makkelijk. Hoe vind je de aansluiting? Soms is t heel eenzaam. ‘Dit is de tijd voel ik dan.
Waar is de kunst?
Niet iedereen erkent haar als kunstenaar, omdat mensen vaak bij kunst denken aan een resultaat. Een schilderij, een voorstelling etc, maar haar
kunstwerk is het proces.
De curator van Documenta 15 in Kassel was voor het eerst een kunstenaarscollectief uit de Global South dat een selectie maakte. Normaal is het 1 curator. Zij nodigden ook proceskunstenaars uit.
Wat kan je zelf doen?
We vragen het aan de deelnemers
Er zijn incubators voor commons:
Zorgen voor morgen, Clothing loop, Noordoogst
Gemeente wil aansluiten bij de burgerbeweging
1 van de deelnemers maakte voor het Holland Festival voor de kunstenaars Living rooms huiskamers, met stekjes met wortels in reageerbuizen om een thuisgevoel te geven.
Ervaringen verzamelen is composteren
Er is een gedeeld enthousiasme om te gaan tuinieren. Je wordt zelf opgevoed door de natuur. Je maakt verbinding met de natuur. Je maakt je afhankelijk van de natuur, je krijgt kennis over natuur. Bij compostino leer je dat proces kennen. Zonder afval geen oogst. Als je er iets uithaalt kan je iets teruggeven. De vergelijking wordt gemaakt met voedselafval dat verwerkt wordt tot oogst en het verzamelen van ervaringen en die composteren naar iets nieuws.
Actie en systeemverandering door de tijd
Er is een vergelijking met de jaren 70, 1900 en nu. Als er veel veranderingen zijn willen mensen partij kiezen. Angst doet zekerheid kiezen.
Samenwerken aan vragen: tegen welk systeem bots jij op?
- traagheid
- bureaucratie
- tegen regels van zoveel geld en zoveel tijd
- vakjes waarin mensen gestopt worden waardoor mensen in armoede blijven
- tegen ministerie armoede mist ministerie van welzijnsbevordering
- systeem individualisme ipv naar elkaar omkijken.
Wat is een volgende stap die je zelf kan zetten?
- lokaal zomer in zuidkrant met elkaar gemaakt
- inloop met buurtcirkel
- winkeltje beginnen
- koffie schenken voor 1 euro
Wat komt na die stappen?
- ook weer loslaten
- volgstappen kunnen ook weer veel worden en moet de hele tijd herijkt
Welke inspiratie heb je gekregen?
1) Ervaring en compost maken
De waarde uit destructieve halen en voeden. Alles wat mensen hebben geleerd en daar weer van leren als common.
2) praktisch: meer mensen betrekken
Soms wordt te veel. Aanjagers kunnen teveel op hun schouders halen.
Samen doen met meemakers is heel fijn. Zelfzorg is echt belangrijk en ook voor de ander zorgen
Gedeelde verantwoordelijkheid.
I can chance the world with my own hands à iedereen kan altijd iets doen
3) ontmoeting van mens tot mens is soort compost waaruit iets kan ontstaan
Dat met elkaar op te brengen. Ontmoeting met profs en burgers.
Al de verbinding en belang van verbinding ondergronds is heel belangrijk.
Meetellen alles telt mee en iedereen telt mee.
4) voorbeelden blijven vaak verborgen. Zien doen doet doen
Eerst op t collectief niet alleen maar voor jezelf. Iedereen kan iemand helpen. Dan komt t vanzelf. Bronnen zijn er al allemaal alleen verbinding zijn
we kwijt. Het is een rimpeling op het water ipv druppel op gloeiende plaat. Vele rimpels maken golf.
